Leki roślinne są nam bliskie od dziecka. Większość z nas nie jest świadoma jak często nasze babcie i mamy po niego sięgały. Woda koperkowa na kolkę niemowląt, maść majerankowa na zatkany nos czy zwykła kropla miętowa to przykłady leków roślinnych, leków pochodzenia naturalnego. Jednak czym są leki roślinne? O tym kilka słów w poniższym wpisie. Zapraszam serdecznie!
Powtarzając za Europejskim Zrzeszeniem do Spraw Fitoterapii definicję leku roślinnego, dowiemy się że:
Leki roślinne są to użyteczne w medycynie wyroby, które zawierają jako składniki wyłącznie: rośliny, części roślin(surowce) oraz substancje roślinne lub ich kombinacje w postaci przerobionej.[1]
Z tej definicji wynika, że leki roślinne to wszystko co pozyskamy z rośliny, a które zachowa swoją kompozycję. Należy tu wspomnieć, że do leków roślinnych nie zaliczymy substancji, które choć pochodzą z rośliny, jak na przykład atropina z liści Pokrzyku wilczej jagody Atropa belladonna L. czy chinina z kory Chinowca Cinchona są już tylko substancją chemiczną.
Dlaczego taka polityka wobec pojedynczych substancji? Wszystko sprowadza się do owej kompozycji. Ekstrakty roślinne zawierają kompleks różnych związków, które dają efekt poprzez synergizm, połączenie działania poszczególnych składników w nich zawartych. Tutaj również należy upatrywać mniejszej niż leki syntetyczne ilości działań niepożądanych.
Leki roślinne możemy podzielić na:
- zioła – surowiec roślinny w postaci całej lub rozdrobnionej,
- mieszanki ziołowe(species) – połączenie kilku ziół w kompozycję o określonym działaniu,
- preparaty roślinne – przetwory z roślin w różnej postaci farmaceutycznej(tabletki, kapsułki, itp.)
Leki roślinne podobnie jak leki syntetyczne przechodzą szereg badań:
- autentyczności składu(analiza makroskopowa i mikroskopowa),
- proporcji w mieszance(dopuszczalne różnice do 20%),
- zawartości frakcji sproszkowanej(maksymalnie 2%),
- zgodności ze zdeklarowanym składem.
Leki roślinne, a skuteczność
Leki roślinne posiadają także udowodnione działanie poprzez badania kliniczne jak również co jest niezmiernie ważne i podkreśla zasadność stosowania ziół – poprzez długą tradycję stosowania. Leki roślinne, które były stosowane przez 30 lat w tym przez 15 lat na terenie UE mogą być stosowane bez kontroli lekarza. Unia Europejska również dla łatwiejszego obrotu tymi lekami wprowadziła ułatwienia w rejestracji zgodnie z dyrektywą 2004/24/WE, jeśli lek ma udowodnione naukowo działanie – raport ekspercki, można zrezygnować z przedkładania wyników badań przedklinicznych i klinicznych.[2]
Do takich tradycyjnie stosowanych leków roślinnych lub składników mieszanek należą:
- Nagietek lekarski Calendula officinalis L.;
- Jeżówka purpurowa Echinacea purpurea L.,
- Eleuterokok kolczasty Eleutherococcus senticosus Maxim.
- Fenkuł włoski Foeniculum vulgare Miller,
- Oczar wirginijski Hamamelis virginiana L.;
- Mięta pieprzowa Mentha x piperita L.
- Biedrzeniec anyż Pimpinella anisum L.
Nowe leki roślinne, aby mogły trafić do obrotu muszą zostać przebadane – badanie toksyczności i badania kliniczne.
Leki roślinne również jak leki syntetyczne mogą powodować działania niepożądane lub działania wynikające z nieodpowiedniego ich stosowania. Działania te jednak są znacząco mniej liczne niż „syntetyków”. Mimo to popularność leków roślinnych i ziół nie jest zbyt wielka. Problem i niechęć niektórych środowisk naukowych do leków roślinnych wynika z zachowawczego działania wobec ziół i obawy wystąpienia nieoczekiwanych efektów przy terapii łączonej z lekami syntetycznymi. Taka terapia wymaga znajomości mechanizmów działania ziół. Leki roślinne należą do leków bezpiecznych jednak często wymagają dłuższej terapii.
Podsumowanie
Leki roślinne nie zastąpią w wielu sytuacjach leków syntetycznych, jednak stosowanie ziół z pewnością może przyczynić się do zmniejszenia liczby potrzebnych „syntetyków” poprzez budowanie zdrowia, oczyszczanie organizmu z toksyn stosując mieszanki ziołowe i rozgrzewanie go od wewnątrz przywracając równowagę w organizmie.
Źródło: [1] E. Lamer-Zarawska, B. Kowal-Gierczak, J. Niedworok (Red.) – „Fitoterapia i leki roślinne” Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007, s. 22. [2] Dyrektywa 2004/24/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r.
